Raad 2 oktober – samenwerking AC en GR
De gevraagde beslissing in het raadsvoorstel is om de uitgangspunten in het “statement samenwerking Alphen-Chaam / Baarle-Nassau / Gilze-Rijen” te onderschrijven en het College opdracht te geven om uit te voeren wat in dat statement staat.
Dat komt in feite neer op het uitspreken van de intentie om de ambtenaren van deze gemeentes samen te laten werken in 1 organisatie; de besturen blijven zelfstandig.
In het raadsvoorstel wordt uitvoerig ingegaan op het “historisch perspectief”, in de vorm van eerdere raadsbesluiten waarin al besluiten genomen zijn in de richting van samenwerking aan Nederlandse zijde. Gelet op die besluiten die vanaf juli 2011, maar ook al eerder genomen zijn kunnen we stellen dat dit raadsvoorstel niet plotseling uit de lucht is komen vallen.
Tevens worden de afwegingen uitgelegd waarom dit besluit juist nu genomen moet worden.
In het voorstel staat ook dat het college verdeeld is in dit dossier!
Dat is een ongebruikelijke zin in een raadsvoorstel.
Er staat niet in waar het meningsverschil uit bestaat, maar uit overleg met andere fracties is inmiddels wel duidelijk waar de pijnpunten liggen en ook er is inmiddels een opmerkelijke maatschappelijke discussie ontstaan.
Ik wil graag even ingaan op de voorgeschiedenis en op dit collegevoorstel.
De bestuurskrachtdiscussie speelt immers al veel langer. Het gaat dan in feite niet over hoe goed je kunt besturen, maar hoe goed de ambtelijke organisatie haar taken aan kan. Onze raad heeft meermaals onderkend dat onze ambtelijke organisatie niet krachtig genoeg is, en ook al stappen gezet om de organisatie te versterken door samenwerking te zoeken.
Zo zijn we in 2009 een beperkte ambtelijke samenwerking aangegaan met Alphen-Chaam, onder meer delen we vanaf toen onze BOA, en in 2011 hebben we besluiten genomen over intensieve samenwerking waar de GG4-verkenning met Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Gilze-Rijen en Goirle uit voortgekomen is. Uiteindelijk is dit verband uiteengevallen, zijn Alphen-Chaam en Gilze-Rijen verder gaan vrijen en is Baarle-Nassau stil blijven zitten.
De discussie kreeg begin dit jaar een nieuwe dimensie doordat de provincie de bestuurskracht van de gemeentes heeft laten beoordelen door de commissie “krachtig bestuur in Noord-Brabant” onder leiding van mevr. Huijbregts. Haar advies was om Baarle-Nassau bij Tilburg te voegen.
Een belangrijke vraag is ook hoe we zelf aankijken tegen onze bestuurskracht.
Als we eerlijk zijn dan moeten we toegeven dat de commissie krachtig bestuur wel een punt heeft. O.a. bij bestemmingsplannen, toeristische visie, rondweg, aanpakken van verloedering en digitalisering blijft te veel liggen, het duurt te lang, of de kwaliteit is onder de maat. En dat is niet omdat onze ambtenaren hun werk niet goed willen doen, maar juist omdat de wereld om ons heen in snel tempo verandert en we dat niet bij kunnen benen. Het is hetzelfde proces als bijv. in de detailhandel waar supermarkten het overgenomen hebben van kruideniers, als bij de Rabobank waar kleinere kantoren fuseren, als de schaalvergroting in de agrarische sector, als de snelle digitalisering van heel onze samenleving.
Paradoxaal genoeg zijn het niet alleen de bedrijven zelf die willen groeien, maar ook de klanten, de eindgebruikers die enerzijds de kleinschaligheid waarderen maar door hun keuzes, door hun wensen voor een groter assortiment, voor lagere prijzen, voor kwaliteitsverbetering, voor thuisbankieren en ga zo maar door, juist bedrijven die kant op sturen.
Het is met gemeentes niet anders! De dienstverlening moet steeds beter en daar bovenop decentraliseert de Rijksoverheid maar door. De nieuwe taken van de gemeente zijn voor een groot deel zgn. medebewindtaken, waar we weinig eigen keuzes kunnen maken, maar ook daarbij hebben onze burgers er recht op dat die taken goed uitgevoerd worden. Alles rondom onderwijs en ouderenzorg bijv. Zaken die op het eerste gezicht niet je identiteit bepalen, omdat het geen sexy, in het oog springende onderwerpen zijn.
Onze Baarlese identiteit wordt voor veel inwoners bepaald door de verwevenheid tussen Baarle-Hertog en Baarle-Nassau, maar het grootste deel van de gemeentelijke taken staat daar los van.
Om de oude en de nieuwe taken goed uit te kunnen voeren is een sterkere ambtelijke organisatie nodig. Dat hebben veel kleine gemeentes onderkend, waaronder Alphen-Chaam en Gilze-Rijen, die immers tegen dezelfde problemen aanlopen. Zij hebben daarom een besluit genomen om intensief te gaan samenwerken.
Nu geven GS – in een reactie op het rapport “Krachtig bestuur”- ons de kans om deel te nemen in een samenwerkingsverband van plattelandsgemeentes tussen Breda en Tilburg in, waarbij tevens gesteld wordt “dat het een belangrijke opgave is om de unieke positie van Baarle-Hertog en Baarle-Nassau te waarborgen”. Let wel, het gaat hier over ambtelijke samenwerking. Men heeft daarover al contact gehad met de collega’s van provincie Antwerpen en er wordt voorgesteld om in het najaar, dus zeer binnenkort, hierover een overleg te voeren met beide provincies, Hertog en Nassau.
Dat beschouwen wij als heel goed nieuws!
Maar tevens is daarmee de urgentie om aan te haken bij die plattelandssamenwerking toegenomen.
Ook heeft de VPB altijd gesteld dat het belangrijk is om er vanaf het begin bij te zijn, om zelf vorm te kunnen geven aan zo’n samenwerking; juist om daardoor Hertog/Nassau een goede positie te geven, zodat we onze identiteit en ons unieke karakter kunnen behouden.
Als we blijven wachten, dan is dit momentum voorbij. Dan kunnen we nog slechts aanhaken bij een samenwerkingsverband dat geen rekening met ons houdt, als we van tevoren al niet naar Tilburg geschoven zijn. Wie wil dat nu??
Vorige week hebben we een open brief van de Werkgroep Europese gemeente toegestuurd gekregen. Het is geweldig om te zien hoeveel energie de mensen van de werkgroep en hun aanhang op weten te brengen. Maar tegelijkertijd is het is zo jammer dat de werkgroep de discussie over ambtelijke samenwerking – op basis van vooronderstellingen – in de richting van herindeling / verlies van zelfstandigheid / opsplitsen van onze gemeenschap of zelfs het opheffen van BN en BH trekt. Kortom het verliezen van onze identiteit.
Dat is niet aan de orde! We vormen een unieke gemeenschap met een grote verwevenheid, die ons speciaal maakt en wij begrijpen heel goed dat onze inwoners de eigen identiteit erg belangrijk vinden. Volgens de werkgroep zou Baarle-Nassau, als onze ambtenaren samen gaan werken met die van Alphen-Chaam en Gilze-Rijen, binnen enkele jaren bij Tilburg gevoegd zijn. En opgeslokt worden door Tilburg is zo ongeveer het slechts denkbare scenario, dat vindt ook de VPB.
De werkgroep pleit ervoor om eerst nauwere samenwerking tussen Hertog en Nassau tot stand te brengen alvorens aansluiting te zoeken tot andere gemeenten.
Voor de VPB is dat wachten geen optie. We hebben al meer dan 15 jaar nodig gehad om te beslissen dat we het GOB door willen ontwikkelen naar een GOL; met het uitdrukkelijke advies van prof. Hoetjes bij de evaluatie van het GOB in 2006 hierover is niets gedaan. Voor de doorontwikkeling van het GOB naar een GOL is afgesproken dat dat begin 2015 gerealiseerd zal zijn. Voor het vervolg, een Europese gemeente, is echter nog geheel niet duidelijk wat dat precies inhoudt, dus is het tijdspad nog zeer ongewis.
De voorgenomen samenwerking met Alphen-Chaam en Gilze-Rijen zou eind 2015 in moeten gaan, want zoiets kost ook veel voorbereiding. De GOL kan daar perfect ingepast worden, als we de oprichting daarvan tenminste geen vertraging op laten lopen!
Als we nu niets te doen en ons afkeren van de plattelandssamenwerking, dan is de kans groot dat teruggegrepen wordt naar het eerste advies, nl. samenvoeging bij Tilburg. En dan gebeurt dus precies datgene wat de werkgroep Europese Gemeente wil voorkomen.
Eigenlijk vraagt de werkgroep Europese Gemeente aan de raad om roulette te spelen met onze bestuurlijke toekomst. Zo’n vraag mag je de politiek niet voorleggen!!
Ik zou de werkgroep Europese gemeente daarom op willen roepen om zijn energie in te zetten voor ondersteuning van de gemeentes bij doorontwikkeling van de samenwerkingen in plaats van allergisch te ageren als aan de verre horizon het H woord doorschemert en de bevolking niet te mobiliseren voor iets wat niet aan de orde is.
Wij denken dat hier een verstandig voorstel ligt, waarin gevraagd wordt een stap te zetten om de ambtelijke organisatie te versterken, waar onze inwoners baat bij hebben en waarover een besluit gevraagd wordt wat ook goed is voor de toekomst van de beide Baarles. We mogen echter niet langer treuzelen en dat geldt ook voor Baarle-Hertog.